.

تجارت الکترونیکی چیست؟

حدود 30 سال از پیوستن چهار شبکه بنیان گذار اینترنت به یکدیگر سپری شده است. در طی این سال ها بشر پیشرفت های فراوانی کرده است که شاید خود حتی تصور چنین سرعت پیشرفتی را نداشت. فناوری های جدید مانند وب نیز استفاده از اینترننت را به مراتب راحت تر کرده است، اما انسان برای راحتی بیشتر هرگز از پا ننشسته است و قدم در ایجاد فناوری های نو نهاده است. تجارت الکترونیکی 1 یکی از این فناوری ها است که در پشت نام به ظاهر ساده اش ، مفهومی فراتر از آنچه در اذهان ماست پنهان شده است. در این مقاله اندکی با این مقوله آشنا خواهیم شد.
اولین قدم در بررسی یک موضوع داشتن تعریفی مناسب از آن می باشد. با توجه به جوان بودن رشته فناوری اطلاعات و علی الخصوص تجارت الکترونیکی هنوز تعریف دقیق و جامعی برای آن مشخص نشده است و در حال حاضر هر کس از دیدگاه خود به مساله روی آورده و تلاش می کند  تا از قافله عقب نماند. ابتدا با برخی مفاهیم و تعاریف از دیدگاه پروفسور توربان آشنا می شویم :« تجارت الکترونیکی عبارت است از خرید و فروش کالا، خدمات و اطلاعات از طریق شبکه های ارتباطی »

این تعریف از چهار دیدگاه قابل بررسی است :

١- از دید ارتباطات: تجارت الکترونیکی رساندن کالا، خدمات، اطلاعات ویا پرداخت پول از طریق شبکه های کامپیوتری ویا هر وسیله الکترونیکی دیگر است.

٢- از دید فرآیند تجارت: تجارت الکترونیکی کاربرد فناوری در اتوماسیون داد و ستد در تجارت است.

٣- از دید خدمات: تجارت الکترونیکی وسیله ای است که آرمان های مشتریان و شرکتها و مدیران را جهت رسیدن به کیفیت بهتر، سرعت بیشتر و خدمات بهتر را با هزینه کمتر بر آورده می کند.

۴- از دید Online : تجارت الکترونیکی قابلیت خرید، فروش و داد و ستد محصولات و اطلاعات از طریق اینترنت ویا هر شبکه Online دیگر را فراهم می کند.

دامنه تجارت الکترونیکی به داد و ستد تجاری بین شرکت ها محدود می شود، اما کسب وکار الکترونیکی تمام فعالیت های تجاری شامل خرید
و فروش، ارایه خدمات پس از فروش، ارتباطهای تجاری بین شرکت ها و ... را در بر می گیرد.

تاریخچه تجارت الکترونیکی :

ارتباطات الکترونیکی بین مؤسسات تجاری چیز تاز های نیست، بلکه سالها به شکل تبادل الکترونیکی اطلاعات (EDI) که توسط شبکه های ارزش افزوده (VAN) پشتیبانی می شوند و از طریق خطوط تلفن اختصاصی عمل می کردند، وجود داشته است. واژه EDI غالباً به منظور جابه جایی الکترونیکی اسناد تجاری مرسوم (فاکتور و ...) استفاده می شود. در واقع منظور از EDI تجارت بدون کاغذ می باشد. تعریفی که برای EDI ارائه شده است چنین است : « انتقال اطلاعات تجاری سازمان دهی شده توسط استاندارد های اطلاع رسانی مورد توافق از یک سیستم کامپیوتری به دیگری از طریق تجهیزات الکترونیکی. »

ارائه توضیح مختصری درباره این تعریف به درک موضوع کمک قابل توجهی خواهد کرد. منظوراز ( اطلاعات تجاری سازمان دهی شده ) استفاده ازروشی دقیق، قابل فهم و مورد قبول برای جمع آوری اطلاعات است. این قبیل اطلاعات شامل: کد کالا، قیمت پایه، محل تحویل کالا و سایر مواردی می باشد که یک سفارش خرید یا یک صورت حساب را تشکیل می دهد. صورت حساب های دو شرکت مختلف، معمولاً با هم تفاوت دارد. ممکن است جای قرار گرفتن اسم مشتری و یا آدرس او تفاوت داشته باشند و یا تاریخ به شکل های مختلفی نوشته شود. عبارت ( استانداردهای اطلاع رسانی مورد توافق ) بیان می کند که اختلاف های موجود بین صورت حساب ها با تعیین یک روش مورد توافق و ثابت برای ارائه اطلاعات به حداقل خواهد رسید. تا کنون تلاشهای گسترده ای برای تدوین این استانداردها در سطح بین المللی انجام شده است. عبارت ( از یک سیستم کامپیوتری به دیگری ) بیانگر این است که دو سیستم می توانند در دو سازمان مجزا و یا در یک سازمان قرار داشته باشند. در واقع از EDI برای ارتباطات درون سازمانی نیز استفاده می شود. عبارت ( از طریق تجهیزات الکترونیکی ) نیز بیان می کند که هیچ گونه مداخله انسانی در این مبادله وجود ندارد. تا سالها EDI تنها شکل قابل تصور از تجارت الکترونیک بود اما رشد و گسترش شبکۀ جهانی اینترنت و ابداع وب به کلی مفاهیمی را که در این زمینه وجود داشت متحول کرد. با به وجود آمدن تبادل الکترونیکی داد هها حوزه استفاده تجارت الکترونیکی از شرکت های بزرگ و موسسه های مالی به کارخانه ها، خرده فروش ها، شرکت های خدماتی و ... و حتی تا رزرو بلیت در آژانس های مسافرتی و فروش اجناس دست دوم گسترش یافت.

استفاده از تجارت الکترونیکی در حدود 1970 با نوآوری هایی نظیر انتقال الکترونیکی سرمایه ( EFT ) که در آن سرمای هها را می توان به صورت الکترنیکی جابجا نمود گسترش یافت. یک سیتم انتقال سرمایه به مجموعه ای از فعالیت ها اطلاق می شود که به وسیله بانک ها و موسسه های دیگر از قبیل اتاق های پایاپای جهت انتقال منابع بین بانک ها انجام می گیرد، تا همین اواخر سیستم مزبور کاملا بر اساس اسناد
کاغذی عمل می کرد و با توسعه آن در طول زمان، جهت انتقال منابع داخلی و بین المللی به تدریج دارای چهارچوب و استاندارد های مشخصی گردیده بود. این وضعیت هنگامی تغییر نمود که اطلاعات مربوط به دستور انتقال سرمایه بر اساس اسناد کاغذی، توانست به یک سری دستورات کد شده و ماشینی تبدیل شود. با توسعه شبکه ها، نیاز تکتیکی این شبکه های جدید ایجاب می نمود تا پیام ها به صورت استانداردهای خاصی مبادله گردند. استفاده از این فناوری به شرکت های بزرگ و موسسه های مالی محدود می شد. با پیشرفت اینترنت و به وجود آمدن وب موجبات ابداع تجارت الکترونیکی به مفهوم امروزی فراهم شد. بنیان شبکه اینترنت در ابتدا ایجاد شبکه ای بود که تمرکز موجود در کامپیترهای کشورهای عضو پیمان ناتو از بین برود تا در صورت حمله احتمالی شوروی سابق به این مراکز دیگر پایگاه ها به کار خود ادامه دهند . بعد ها در سال 1969 چهار دانشگاه ایلات متحده به این شبکه پیوستند و کم کم اینترنت وارد اولین مرحله خود یعنی مرحله نظامی شد. در ادامه دانشگاهیان به این نتیجه رسیدند که می توانند از اینترنت برای رسیدن به اهداف آکادمیک خود بهره بگیرند. با آمدن وب تقریبا تمام ویژگی های دوره آکادمیک به جز پست الکترونیک منسوخ شد. برای کار کردن با وب نیازی به دانش کامپیوتر چندانی نبود. با فراگیر شدن وب شرکتها و صنایع هم برای کسب و کار نگاه خود را متوجه اینترنت کردند و به این ترتیب دوره تجاری اینترنت آغاز شد و استفاده از تجارت الکترونیکی به سرعت گسترش یافت . یکی از دلایل این گسترشی، گسترش شبکه های جدید، پروتکل ها و نرم افزارهای کاربردی بوده است و دلیل دیگر افزایش رقابت بین شرکتهای تجاری بود.

 به کارگیری پروتکل ها و زیر ساخت های اینترنتی EDI را از یک سیستم ارتباطی معین که بر اساس خطوط ارتباطی بین شرکت های بزرگ و روابطی ثابت عمل می کند، متحول ساخته و آن را تبدیل به یک سیستم انعطاف پذیر می کند که دامنه آن شرک تهای بسیار بیشتری را در بر می گیرد. شرکت هایی که حتی ممکن است یکدیگر را نشناسند . EDI از طریق اینترنت یک دهم EDI از طریق VAN هزینه در بر دارد و به همین دلیل اینترنت باعث توسعه EDI می شود. به عنوان مثال وقتی که شرکت بوئینگ، سیستم محدود EDI-VAN خود را به یک سیستم EDI اینترنتی تغییر داد مشتریانی که در سیستم سفارش قطعات شرکت م یکردن 5 برابر شدند.

اما به تدریج وب جایگزین EDI می شود. علاوه بر استفاده از EDI سه شکل عمده دیگر تجارت الکترونیکی نیز وجود دارد:

استفاده از اینترنت و صفحات وب                                                                          بهره گیری از اینترانتها (شبکه هایی که در داخل شرکت ها استفاده می شوند و از پروتکل IP استفاده می کنند) که باعث سروسامان بخشیدن به فعالیت های داخلی شرکت می گردد                                                                                              گسترش اکسترانت (شبکه های موجود بین شرکت هایی که طرف تجاری هم هستند و برای تبادل اطلاعات از پروتکل یکسانی استفاده می کنند) شرکت ها به منظور همکاری با شرکای تجاری چنین شبکه هایی ممکن است بسیار عظیم باشند مثلاً اکسترانت هیتاچی شامل بیش از 2100 شرکت است و نیز اینترانت شرکت فورد، 120000
ایستگاه کاری را به هم متصل می کند.

مزایای تجارت الکترونیک :

الف ) مزایای تجارت الکترونیک برای کسب و کار ها                                                   در محیط تجاری رقابتی و دائماً در حال تغییر امروز، کسب و کارها دیگر نمی توانند بر یک بازار ثابت و پایدار برای محصولات خود متکی باشند. آنها باید در زمینه های کیفیت، قیمت و خدمات پس از فروش، با رقبایی که روز به روز در حال افزایش هستند، رقابت نمایند. برای موفقیت در بازار آنها نه تنها باید قیمت ها را پایین آورد بلکه باید تغییرات عمدۀ بیشتری را در روش های تولید، روابط تجاری و حتی فرهنگ سازمانی خود به عمل
آورند.  وجود یک بازار الکترونیکی در اینترنت به نحو بارزی موجب افزایش بهره وری و رقابت بین شرکت ها اعم از تولید کننده و مصرف کننده می گردد. اینترنت موجب دسترسی به یک بازار online و شبانه روزی با میلیون ها مصرف کننده و هزاران خدمت و محصول می گردد. در ادامه به مزایای استفاده از تجارت الکترونیک برای مؤسسات تجاری اشاره شده است. 

1- کاهش قیمت خرید مواد اولیه :                                                                          خرید مواد اولیه و یا خدمات برای یک شرکت می تواند فرآیندی پیچیده و چند مرحله ای باشد. در ابتدا خریداران باید تولیدکنندگان را پیدا کرده و مشخص کنند که مقدار مورد نیاز کالا، زمان تحویل، کیفیت و قیمت مناسب است یا خیر؟ به محض اینکه تولیدکنند های انتخاب شد نقشه ها و اطلاعات با جزئیات کامل برای تولید کننده فرستاده می شود تا محصول مورد نظر کاملاً با مشخصات مورد نظر مشتری تطابق داشته باشد. با فرض اینکه محصول نمونه مورد قبول قرار گرفته و خطوط تولید آماده هستند، خریدار سفارش خرید برای مقدار مشخصی از کالاها را م یفرستد.و...                                                       پیش از این شرکت های بزرگ با استفاده از EDI نیروی کار، هزینه های چاپ و پست را در مراحل تأمین مواد مورد نیاز خود کاهش می دادند. ماشینی کردن جریان کار برای تأمین محصول به این معناست که کارمندان این بخش وقت بیشتری برای تمرکز روی مذاکره به منظور بدست آوردن قیمت های بهتر و نیز ایجاد روابط با تولید کنندگان دارند. شرکت هایی که از EDI استفاده می کنند معمولاً 5 تا 10 درصد در هزینه های خود در بخش خرید صرف هجویی می کنند. اینترنت پتانسی لهای بیشتری برای کاهش این هزین هها دارد. به علاوه اینترنت درها را به سوی انجام معاملات تجاری با تولید کنندگان جدید و نیز تولید کنندگان کوچک که سابقاً تنها از طریق فاکس یا تلفن ارتباط برقرار م یساختند، می 2- کاهش زمان چرخه تولید                                                                                  چرخۀ تولید عبارتست از کل زمانی که طول م یکشد تا یک محصول ساخته شود. در طی چرخۀ تولید، هزینه های ثابت مشخصی که با میزان تولید تغییر نمی کند و وابسته به زمان هستند، وجود دارد. این هزینه های ثابت شامل استهلاک تجهیزات، هزینه های ساختمانی و خدمات رفاهی و هزینۀ مدیریت و سرپرستی می باشد. اگر زمان ساخت یک محصول به جای 10 روز به 7 روز کاهش پیدا کند، آنگاه هزینه های ثابت به ازای هر
محصول کمتر م یشود چرا که زمان کمتری صرف شده است.
تجارت الکترونیک باعث کاهش چرخه های زمانی شده و اجازه می دهد تا محصولات بیشتر با هزینۀ مساوی یا کمتر تولید شود. ایجاد ارتباطات الکترونیکی با تأمین کننده ها و مشتریان، شرکت ها را قادر ساخت تا انتقال و دریافت سفارش های خرید، صورت حساب ها و رسیدها در زمان بسیار کمتری نسبت به قبل صورت بگیرد. برخی از شرکتها حتی مشخصات محصولات و نقشه ها را در شبکه ها به اشتراک گذاشتند تا مراحل طراحی و توسعه محصول تسریع شود.                                                                   3- شرکتها از اینترنت برای خدمت دهی به مشتریان نیز استفاده می کنند. داشتن مشخصات محصولات، پشتیبانی فنی و دیگر اطلاعات به صورت online نه تنها باعث صرفه جویی از طریق فارغ شدن کارمندان بخش خدمات مشتریان از پاسخگویی به سوالات پیچیده و روابط با مشتری می گردد، بلکه باعث م یشود مشتریان راض یتر باشند. علاوه بر افزایش رضایت مشتریان، شرکت هایی که از اینترنت برای خدمات مشتریان استفاده م یکنند ادعا م یکنند که از طریق انجام سفارشات و پشتیبانی فنی online صرفه جویی زیادی انجام شده است. تحقیقات مؤسسه فورستر نشان می دهد که به طور کلی 500 تا 700 دلار برای فرستادن یک کارشناس به محل مورد نظر، 15 تا 20 درصد برای بررسی درخواست مشتری از طریق تلفن و حدود 7 دلار برای انجام این کار از
طریق اینترنت صرف می شود.                                                                              سایر مزایای تجارت الکترونیکی برای موسسات تجاری به شرح زیرمی باشد: کاهش هزینه های انبار داری، کاهش هزینه های بازاریابی، کاهش هزینه های فروش، حذف واسط هگری، ایجاد کانال های جدید برای فروش محصولات و افزایش تقاضا و .... .

ب) مزایای تجارت الکترونیک برای مصرف کنندگان                                                     مؤسسات تجاری به منظور افزایش بهره وری، کاهش هزینه ها و بالابردن کیفیت خدمت به مشتریان، بر روی تجارت الکترونیک سرمایه گذاری
می کنند. مشتریان نیز جذب خرید از طریق اینترنت می شوند چون در م ییابند که قدرت انتخابشان به طور حیرت آوری افزایش پیدا م یکند، اطلاعات بیشتر و بهتری برای خرید به دست می آورند و خرید راحت تری انجام م یدهند. افراد پر مشغله نیز می توانند در وقتشان صرفه جویی کنند. اطلاعات بهتر، انتخابهای بیشتر و هزینههای عملیاتی کمتر کسب و کارها و مشتریان را به طور همزمان به سمت تجارت الکترونیک سوق م یدهد. در ادامه به مزایای استفاده از تجارت الکترونیک برای مصر فکنندگان اشاره شده است.     1- افزایش امکان تعداد فروشگاه هایی که بر روی اینترنت قابل مشاهده هستند، بسیار بیشتر از مغازه هایی که حتی در محل ههای بسیار پرجمعیت وجود دارند. همچنین بسیار بیشتر از مغازه هایی است که یک مشتری با حد معقولی از رانندگی یا از طریق کاتالو گهایی که از طریق پست دریافت می شوند،  می تواند به آنها دسترسی پیدا کند. یک مشتری online می تواند از مغازه ای در شهر یا کشور دیگر و یا حتی از مغازه ای که در شکل سنتی وجود ندارد، خرید نماید.                                                                          روزنامه ها مثال روشنی در این زمینه هستند. ساکنین شهرهای بزرگ نسبت به سایر مناطق به تعداد بیشتری از روزنام ههای ملی و محلی دسترسی دارند. در حالیکه بر روی اینترنت یک خواننده می تواند اخبار هزاران روزنامه در سراسر جهان را مطالعه کند.   2- آسایش بیشتر                                                                                              بسیاری از خریداران راحتی و آسایش بیشتر را دلیل خرید از طریق اینترنت بیان کرد هاند. خرید از طریق اینترنت باعث صرفه جویی در زمان می شود. مشتری نیازی به خروج از خانه و تنظیم برنامۀ زمانی خود با ساعات کار فروشگا ه ها ندارد. همچنین نیازی ندارد که برای مدت طولانی منتظر پاسخ تلفنی کارمندان بخش خدمات مشتریان باشد. برای آسایش بیشتر مشتریان، بسیاری از سای تها سفارشات را همان روز یا روز بعد به مشتریان تحویل می دهند. بسیاری از شرک تها پشتیبانی فنی و راهنمای حل مشکلات را هم بر روی سایت خود عرضه می کنند.                                                  3- سفارشی نمودن                                                                                          اینترنت موجب افزایش قابلیت سفارشی نمودن می گردد. برخی کسب و کارهای اینترنتی، به ویژه وسایل ارتباط جمعی، در حال حاضر محصولات را کاملاً سفارش می سازند، به طوری که کاملاً مجزا از دیگر محصولات می شود. خوانندگان می توانند تنها اخباری را انتخاب کند که می خواهند بخوانند و این به معنای تحویل کالای مورد نظر به صفحۀ وب شخص یا پست الکترونیکی وی می باشد. شتریان مغازه های موسیقی Online قابلیت انتخاب CD های ضبط شده را دارا بوده و در صورت تمایل می توانند آهنگ های مورد نظر خود را برای ضبط انتخاب کنند.                                                          4- قیمت های کمتر                                                                                            مصرف کنندگانی که از طریق اینترنت به خرید کالاها اقدام می کنند معمولاً 8 تا 30 دلار به ازای هر معامله پرداخت می کنند که این مبلغ در مورد معاملات سنتی تقریباً 80 دلار به ازای هر معامله به طور میانگین است. برخی خرده فروشان اینترنتی تخفی فهایی را ارائه می کنند. برای مثال برخی فروشندگان Online کتاب، برخی کتابها را با 40 درصد تخفیف نسبت به قیمت کتابفروش یهای معمولی ارائه می کنند.( به طور مثال سایت Amazon.com را ببینید.)

محدودیت های تجارت الکترونیک:

تجارت الکترونیکی هم محدودیت های تکنولوژیکی و هم محدودیت های غیر تکنولوژیکی دارد. محدودیت های اصلی تجارت الکترونیکی عبارت است از :

محدودیت های تکنولوژیکی تجارت الکترونیکی:

1-استاندارد های مورد قبول عام برای کیفیت، امنیت و اعتبار وجود ندارد.                      2-پهنای باند کافی وجود ندارد.                                                                              3- ابزارهای نرم افزاری در حد مورد قبول نیستند.                                                      4- هنوز مشکلاتی در تطابق اینترنت و نرم افزارهای تجارت الکترونیکی با برخی برنامه ها و پایگاه های داده وجود دارد.                                                                            5- اینترنت هنوز گران است.                                                                                 6- علاوه بر سرویس دهنده های شبکه نیاز به web server های خاص داریم. 

محدودیت های غیر تکنولوژیکی تجارت الکترونیکی :

1- نگرانی از امنیت مصرف کننده ها را از خرید می ترساند.                                         2- در تجارت الکترونیکی فروشنده ناشناس است.                                                   3- سود تجارت الکترونیکی به سادگی قابل اندازه گیری نیست.                                  4- برخی خریدارها مایلند محصوول خریده شده را لمس کنند و خود را با تجارت الکترونیکی وفق نمی دهند.                                                                                5- مردم هنوز به تبادلات بدون کاغذ اعتماد ندارند.                                                    6- با کمبود خریدار و فروشنده مواجهیم.